Cyfra – umowny znak pisarski służący do zapisywania liczb.
Już
w trzecim tysiącleciu p.n.e. używano w Egipcie hieroglifów do
oznaczania jednostek, dziesiątek i tak dalej aż do 10 000 000. Innych
cyfr używano w Babilonii (tzw. babiloński system liczbowy), jeszcze
innych w starożytnej Grecji i Rzymie.
Rozpowszechnione obecnie
tak zwane cyfry arabskie (układ dziesiętny) pochodzą naprawdę z Indii.
Arabowie tylko sprowadzili je z Indii wraz z tablicą rachunkową zwaną
abakus (zbliżoną do dzisiejszego liczydła) do Europy - między X a XIII
w. Dzieło Leonardo Pisano o abakusie[1] podkreślające praktyczność
arabskiego systemu zainteresowało kupców włoskich. W ten sposób w XIII
wieku arabska notacja upowszechniła się we włoskich księgach handlowych,
a w XIV wieku trafiła do epigrafiki kościelnej by w XVI wieku wyprzeć
całkowicie cyfry rzymskie z potocznego użycia.
Wczesne
średniowiecze używa wyłącznie cyfr rzymskich, na ogół nie zmienionych,
tylko cyfry i liczby 4, 9, 40, 90 pisze się częściej IIII, VIIII, XXXX,
LXXXX niż IV, IX, XL, XC. Natomiast wielokrotność setek oznaczano przez
powtarzanie litery C, np. CCC=300. Połowę oznaczano przez przekreślenie
cyfry.
Liczba znaków służących do zapisu jest zależna od systemu
liczbowego i przyjętego sposobu zapisu. 10 w systemie dziesiętnym, 16 - w
szesnastkowym, ale w rzymskim już tylko siedem (I, V, X, L, C, D, M).
W
niektórych systemach do zapisu liczb służyły kolejne litery alfabetu,
najpierw dla kolejnych wartości 1 do 9, potem dalej dla kolejnych
wielokrotności 10 i itd. - "1" i "10" zapisywano innymi znakami. Taki
zapis stosowano np. w alfabetach: hebrajskim, starosłowiańskim
(głagolica) i greckim.
|